Γράφει η Κούτρη Ιφιγένεια, Κλινική ψυχολόγος, MSc, Επιστημονική υπεύθυνη του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Ενηλίκων Λαμίας
Ποιες είναι οι προσδοκίες των γονέων: Γνωρίζετε, ότι το παιδί σας το έχετε γεννήσει στο μυαλό σας πολύ καιρό πριν γεννηθεί στην πραγματικότητα. Το έχετε φανταστεί, το έχετε ονειρευτεί και καθώς το περιμένετε να γεννηθεί, περιμένετε να γεννηθούν μαζί του και όλα αυτά που επιθυμείτε να έχει (ικανότητες, δεξιότητες, εμφάνιση κ.τ.λ.). Οι προσδοκίες των γονέων για τα παιδιά τους αφού γεννηθούν και μετά, αφορούν κυρίως δύο τομείς: τη συμπεριφορά (δηλαδή «πώς θέλω το παιδί μου να συμπεριφέρεται σε μένα και στους άλλους») και την εξέλιξή του όσον αφορά την επαγγελματική, κοινωνική και οικονομική κατάσταση (δηλαδή «τι επάγγελμα θέλω να κάνει το παιδί μου», «σε ποια κοινωνική τάξη θέλω να είναι», «σε ποια οικονομική κατάσταση πιστεύω ότι θα είναι» κτλ.)
Ποια είναι τα εφηβικά όνειρα: Τα όνειρα των εφήβων πετάνε πολύ πιο ψηλά από την πραγματικότητα. Γεννιούνται από τη στιγμή που οι έφηβοι αισθάνονται και καταλαβαίνουν τον εαυτό τους. Τα όνειρα πηγαίνουν «παρέα» με την τάση των νέων για ελευθερία, για ανεξαρτησία και αυτονομία, και για αλλαγές. Στους εφήβους τα όνειρα είναι μεγαλόπνοα, και καλά κάνουν και είναι έτσι, και τα αισθάνονται μοναδικά και ολοκληρωτικά δικά τους. Τα όνειρά τους δεν είναι όνειρα κανενός άλλου και αυτό τους αρέσει ιδιαίτερα. Πολλές φορές η ονειροπόληση φαίνεται να είναι και η πιο ευχάριστη ενασχόλησή τους.
Είναι σίγουρο ότι πολλές φορές οι γονείς παλεύουν μέσα τους καθώς σκέφτονται τη δική τους επιθυμία για την προσωπικότητα, τη συμπεριφορά και το μέλλον των παιδιών τους και την επιθυμία των παιδιών για το πώς θέλουν εκείνα να ζήσουν τη ζωή τους, πώς θέλουν να συμπεριφερθούν και το ποιοι θέλουν να είναι.
Για τα παιδιά, ο κύριος αγώνας μέσα τους είναι ανάμεσα στο να γίνουν το «καλό» παιδί των γονιών ή να γίνουν το παιδί στο οποίο τα ίδια νιώθουν άνετα και καλά. Και βέβαια αυτό το δίλημμα φέρνει στο παιδί χιλιάδες άλλα διλήμματα όπως: να ακολουθήσω το επάγγελμα που θέλει η μαμά και ο μπαμπάς ή το επάγγελμα που εγώ νιώθω ότι μου αρέσει να κάνω; Να αναζητήσω έναν φίλο που θα αρέσει στους γονείς μου ή να επιλέξω τον φίλο με τον οποίο νιώθω εγώ ότι ταιριάζω καλύτερα; Μέχρι και πιο απλά διλήμματα: να φορέσω αυτό που θα μου διαλέξει η μαμά ή να φορέσω κάτι που νομίζω εγώ ότι μου πάει;
ΠΩΣ ΕΚΦΡΑΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΤΩΝ ΓΟΝΙΩΝ;
ΑΜΕΣΑ : Πολλές φορές οι γονείς λένε άμεσα στο παιδί πως θα προτιμούσαν να συμπεριφέρεται ή τι επάγγελμα θα ήθελαν να κάνει.
ΕΜΜΕΣΑ: Πολλές φορές η επιθυμία γίνεται αντιληπτή ακόμη και χωρίς να μιλήσεις. Ένα παιδί που «διαβάζει» τα μάτια των γονιών του, ξέρει ακριβώς τι επιθυμούν από αυτό ακόμη και αν το στόμα των γονιών λέει ακριβώς τα αντίθετα λόγια ή δεν λέει τίποτα. Ένα σχόλιο όπως «δεν με πειράζει που διάλεξες αυτό» μπορεί να ειπωθεί τόσο θυμωμένα που να λέει ακριβώς το αντίθετο: ότι «δεν περίμενα ποτέ να επιλέξεις αυτό αφού ξέρεις ότι δεν μου αρέσει». Και τα παιδιά θέλουν τόσο πολύ να έχουν την αγάπη των γονιών τους ! Ενώ ξέρουν ότι θέλουν και αυτό που θέλουν οι ίδιοι.
Ο έμμεσος τρόπος της μετάδοσης των μηνυμάτων από τους γονείς στα παιδιά είναι ίσως και ο πιο ισχυρός. Οι γονείς μπορεί να μην εκφράσουν την επιθυμία τους αλλά να μην ενισχύσουν και την επιθυμία του παιδιού, οπότε το παιδί νιώθει ότι αυτό που θέλει δεν είναι αρεστό στους γονείς. Εξάλλου, έχοντας ακούσει τις συζητήσεις των γονιών του με άλλους, το παιδί γνωρίζει τις απόψεις της μαμάς και του μπαμπά για το καλό, το αρεστό, το ηθικό. Από την άλλη, το ίδιο το παιδί είναι μέλος μιας ευρύτερης κοινότητας, και γνωρίζει και το ίδιο τι είναι αρεστό στην κοινότητα και πως αποκτώντας αυτό θα έκανε και τους γονείς του περήφανους στην κοινότητα.
Ένας άλλος έμμεσος τρόπος να ελέγξουν οι γονείς τη ζωή του παιδιού και να την κατευθύνουν εκεί που θέλουν είναι η υπερπροστασία. Αυτό που λέμε: «θα επιλέξω εγώ το καλύτερο για σένα». Αυτό φυσικά ενισχύεται και από την τρομοκρατία που κυριαρχεί στη μετάδοση πληροφοριών και ενισχύει τους φόβους των γονιών για το αβέβαιο και σκοτεινό μέλλον των παιδιών τους. Σκέφτονται οι γονείς: «Πως θα τα βγάλουν πέρα μόνα τους;» «Αυτά ακόμη δεν ξέρουν τίποτα από τη ζωή, πώς θα επιλέξουν το σωστό;». ‘Έτσι, προτιμούν εκείνοι να επιλέγουν και να παίρνουν την ευθύνη για τη ζωή των παιδιών.
Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΣΔΟΚΙΑΣ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ
Οι προσδοκίες και οι επιθυμίες των γονιών για τα παιδιά τους είναι καλό να υπάρχουν και βοηθά στην ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού όταν περνούν στο παιδί το μήνυμα ότι ο γονιός πιστεύει σ’ αυτό και στις δυνάμεις του και ότι και ο ίδιος θα ενθαρρύνει το παιδί να κυνηγήσει τα όνειρά του.
Όταν οι επιθυμίες των γονιών συμβαδίζουν με τις επιθυμίες των παιδιών δεν τίθεται και μεγάλο ζήτημα, εκτός από το ότι το παιδί, ακόμη και έτσι, θέλει να νιώθει ότι επιλέγει κάτι γιατί θέλει το ίδιο να το επιλέξει και όχι γιατί αρέσει στο γονιό (άσχετα αν θα ικανοποιήσει και τους γονείς του με αυτό).
Όταν όμως οι επιθυμίες ή οι προσδοκίες των γονιών δεν συνάδουν με τα όνειρα των παιδιών τους, τότε υπάρχει σύγκρουση για την ψυχή του εφήβου.
Η καταπίεση και η επιβολή απόψεων οδηγεί είτε σε παθητικούς χαρακτήρες, είτε σε αντιδράσεις που φτάνουν στα άκρα ανάλογα με τα άκρα της καταπίεσης.
ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΕ ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ: όταν για διάφορους λόγους και με διάφορες δικαιολογίες, το παιδί κάνει πάντα αυτό που θέλουν οι γονείς, τότε καταλήγει να μην έχει ποτέ δικές του πρωτοβουλίες, να είναι αποθαρρυμένο και με ελάχιστη αυτοπεποίθηση , αφού ποτέ δεν είχε την ευκαιρία να δοκιμάσει αυτά που το ίδιο επιθυμούσε να κάνει. Η επιτυχία και η αναγνώριση εξαρτώνται μόνο από το γονέα και όχι από τη δική του ικανοποίηση. Κανείς δεν χάρηκε τη ζωή του όταν ο τρόπος που έπρεπε να τη ζήσει του επιβλήθηκε από κάποιον άλλον. Η ικανοποίηση των γονιών δίνει χαρά στο παιδί, αλλά είναι αυτό αρκετό ή είναι καλό να γίνεται σε όλη μας τη ζωή; Οι συνέπειες μιας τέτοιας λειτουργίας θα συνοδεύουν το παιδί σας σε όλη του τη ζωή, καθώς πάντα θα επαναλαμβάνει αυτό που έμαθε, δηλαδή ότι το ίδιο δεν έχει καμία αξία και οι επιθυμίες του δεν έχουν καμία αξία. Σκεφτείτε την κόρη σας ή τον γιο σας σαν ένα άτομο που θα καταπιέζει τα όνειρά του και θα ακολουθεί πάντα τις επιθυμίες των άλλων, γιατί αυτό του μαθαίνετε έμμεσα όταν του ζητάτε να ικανοποιήσει τις δικές σας επιθυμίες.
Πολλές φορές οι γονείς εκφράζουν την εξής αντίφαση: ενώ παραπονιούνται που τα παιδιά τους είναι αντιδραστικά απέναντί τους, ταυτόχρονα λένε «μου αρέσει που ο γιος μου ή η κόρη μου διεκδικεί το δίκιο του και δεν ντρέπεται να μιλήσει» και καμαρώνουν για τα παιδιά τους. Άρα; Θέλουμε το παιδί διεκδικητικό απέναντι στους άλλους και υπάκουο σε μας; Δεν συμβαδίζουν και πολύ αυτά τα δύο.
ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΜΕ ΑΚΡΑΙΕΣ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ: Το παιδί μπορεί να αντιδράσει στην πίεση και στην επιβολή της επιθυμίας των γονιών με ακραίο τρόπο. Δηλαδή όχι μόνο να μην υπακούσει, αλλά να κάνει ακριβώς τα αντίθετα από αυτά που θέλουν οι γονείς του και ακόμη χειρότερα. Μπορεί να εκτονώσει τα νεύρα και το θυμό είτε λεκτικά, είτε και χρησιμοποιώντας βία προς τους γονείς ή και προς τρίτους. Μπορεί ακόμη και η καταπίεση που δεν αντέχει να τον οδηγήσει να εγκαταλείψει το σπίτι του.
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ
Τι θα γίνει με τις επιθυμίες των γονιών; Εκεί ο καθένας έχει να παλέψει με τον εαυτό του. Είναι μια σκληρή δουλειά, αλλά ο καθένας θα πρέπει να αναστοχαστεί το «γιατί». Γιατί θέλω τα παιδιά μου να μη μου φέρνουν αντιρρήσεις; Γιατί πρέπει τα παιδιά μου να κάνουν αυτό που θέλω εγώ; Γιατί θέλω τα παιδιά μου να ζήσουν όπως δεν έζησα εγώ; Ίσως είναι μια ανακούφιση για έναν γονιό να ξέρει ότι το παιδί του θα κατακτήσει ό,τι δεν κατέκτησαν αυτοί και αισθάνονται ότι θα υπάρξει μια συνέχεια τους στο χρόνο μέσω των παιδιών τους. Ίσως νιώσουν ότι θα καμαρώσουν με περηφάνια στους συγγενείς για τα παιδιά τους που τους ξεπέρασαν. Οι γονείς όμως είναι υποχρεωμένοι να «πενθήσουν «τη δικής τους εφηβεία και ό,τι εκείνοι δεν έζησαν ή δεν πρόλαβαν να κατακτήσουν. Κάτι τέτοιο θα ανακούφιζε και τους ίδιους καθώς δεν ωφελεί να μένουμε «κολλημένοι» σε κάτι που δεν μας δόθηκε στο παρελθόν. Πρέπει να κοιτάμε και να ευχαριστιόμαστε το τι έχουμε σήμερα. Οι γονείς πρέπει ακόμη να δεχτούν το γεγονός ότι δεν είναι πια «αυθεντίες» για τα παιδιά τους με τον τρόπο που ήταν , όταν εκείνα πήγαιναν ακόμη στο Δημοτικό. Όσο για τις ανησυχίες που νιώθουν για τα παιδιά τους και την αγωνία τους για το «αν θα τα καταφέρουν μόνα τους», είναι πολύ πιο σημαντικό να μάθουμε στο παιδί τον τρόπο να παλεύει αυτό που δεν του έρχεται όπως το περιμένει, παρά να εξασφαλίζουμε στο παιδί την καλή πορεία όλων των θεμάτων στη ζωή. Έτσι, η μεγαλύτερη προσδοκία που θα μπορούσαν να έχουν οι γονείς από τα παιδιά τους είναι να ζήσουν ευτυχισμένα σύμφωνα με αυτό που προστάζει η ψυχή τους.
ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
Τα παιδιά θα ακούσουν τους γονείς τους, αλλά δεν είναι ανάγκη να τους υπακούσουν τυφλά. Οι επιλογές τους για τη ζωή, θα τους ακολουθούν μια ζωή, οπότε πρέπει να τους ταιριάζουν. Γιατί όσο κι αν θέλουν να κάνουν αυτό που θα άρεσε στη μαμά και στον μπαμπά, στην πραγματικότητα η μαμά και ο μπαμπάς δεν θα είναι αυτοί που θα το ζήσουν. Για να καταλάβουμε τι λέμε δηλαδή, αν για παράδειγμα, επιλέξω να γίνω δικηγόρος γιατί ήταν και ο πατέρας μου, αλλά εμένα μου αρέσει να γίνω τεχνικός υπολογιστών και μισώ τη νομική τι γίνεται; Σκεφτείτε τον εαυτό σας κάθε μέρα επί πολλά χρόνια να πηγαίνει για δουλειά σε ένα δικηγορικό γραφείο το οποίο θα είναι δικό σας, έχει το δικό σας όνομα στην πόρτα και ο μπαμπάς, που το επιθυμούσε για σας, ποτέ δεν θα έρθει να σας αντικαταστήσει. Θα το αντέξετε; Με αυτό θέλω να τονίσω πόσο σημαντικές είναι κάποιες επιλογές για τη ζωή μας και ότι μόνο σοβαρά πρέπει να τις σκεπτόμαστε. Βέβαια πολλές φορές άλλοι παράγοντες περιορίζουν στις επιλογές μας (π.χ. το οικονομικό) και πρέπει να κάνουμε κάποιες υποχωρήσεις. Τότε καλό είναι να φροντίζουμε οι υποχωρήσεις που κάνουμε σε σχέση με αυτό που πραγματικά θέλουμε να είναι όσο γίνεται μικρότερες και να μην εγκαταλείψουμε εντελώς την επιθυμία μας.
No comments:
Post a Comment