Η ανάπτυξη των παιδιών περνάει από διάφορα στάδια γνωστικής, κοινωνικής, ηθικής και κοινωνικο-συναισθηματικής ανάπτυξης. Σε κάθε αναπτυξιακό στάδιο τα παιδιά βρίσκονται αντιμέτωπα με νέες προκλήσεις, στις οποίες θα πρέπει να προσαρμοστούν. Σε περίπτωση που δεν τα καταφέρουν αποτελεσματικά, τότε ενδέχεται να αντιμετωπίσουν ψυχοκοινωνικά προβλήματα.
Το πολιτισμικό πλαίσιο, οι αλλαγές που συντελούνται στη δομή και τη λειτουργία της οικογένειας και στην καθημερινότητα επηρεάζουν την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών και των εφήβων. Η ζωή στα αστικά κέντρα αποστερεί από τα παιδιά τη δυνατότητα του κινητικού παιχνιδιού στην πλατεία, στο πάρκο, στην αυλή του σχολείου. Οι γονείς επιφορτίζονται με τον ρόλο του συνοδού των παιδιών στις διάφορες οργανωμένες δραστηριότητες (ποδόσφαιρο, κολυμβητήριο, καράτε κ.λπ), με αυστηρό πρόγραμμα, με σημαντικό οικονομικό κόστος στο οικογενειακό ισοζύγιο. Το συνεχώς αυξανόμενο ποσοστό διαζυγίων οδηγεί σε μονογονεϊκές οικογένειες, όπου μία εργαζόμενη μητέρα προσπαθεί να βρει χρόνο να αφιερώσει στο παιδί της. Η κατάσταση είναι σαφώς δυσκολότερη στην περίπτωση που το παιδί δεν έχει αδέρφια, συνεπώς συναναστρέφεται σχεδόν αποκλειστικά με ενήλικες. Αυτές οι πολιτισμικές και κοινωνικές αλλαγές επηρεάζουν σημαντικά ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της παιδικής ηλικίας, single_parent4.jpgαναπόσπαστο στοιχείο της ανθρώπινης φύσης, αδιαμφισβήτητη αξία για τη φυσιολογική ανάπτυξη και την επιβίωση, το παιχνίδι.
Το παιχνίδι είναι ένας τρόπος εκπαίδευσης των παιδιών, ένας τρόπος να μεγαλώσει και να αναπτυχθεί, μια ένδειξη ψυχικής υγείας. Είναι μια δραστηριότητα αυθόρμητα διαλεγμένη από το παιδί, μέσα από την οποία δρα ελεύθερα και αβίαστα, δημιουργεί και μαθαίνει, αναπτύσσει τη σκέψη του και την ικανότητα λύσης προβλημάτων, οξύνει τη κρίση του, ερευνά τον υλικό κόσμο, αναπτύσσει τη γλώσσα, ζει σ’ ένα κόσμο φανταστικό που μπορεί να εξουσιάσει, αναπτύσσει διαπροσωπικές σχέσεις, εκφράζει συναισθήματα και αισθάνεται ευχαρίστηση.
Το παιχνίδι αρχίζει αυθόρμητα από τη βρεφική ηλικία αλλά η ανάπτυξη του εξαρτάται από την ενθάρρυνση και την παρουσία των μεγάλων. Τα προσφερόμενα παιχνίδια πρέπει να είναι ανάλογα του σταδίου εξέλιξης του, ο προσφερόμενος χώρος κατάλληλος και ο χρόνος αρκετός για την ολοκλήρωση του ώστε να μην δημιουργείται θυμός από την πρόωρη διακοπή, αλλά και όχι πάρα πολύς για να βαρεθεί και να αισθανθεί παραμέληση.
Η ανάγκη για συντροφιά υφίσταται από την αρχή αλλά γίνεται εντονότερη 4-6 ετών. Από τα 7 έως τα12 αρχίζουν να μπαίνουν οι κανόνες στα ομαδικά παιχνίδια και οι δραστηριότητες καθορίζονται πια από το φύλο. Αυτό συνεχίζεται και μέχρι την αρχή της εφηβείας όπου τα παιδιά παίζουν με ομάδες παιδιών του ίδιου φύλου.
single_parent2.jpgΤα παιδιά σήμερα, μεγαλώνουν σε ένα αποστερημένο περιβάλλον, περνούν πολλές ώρες μόνα τους ή συνυπάρχουν σε ένα σπίτι με έναν γονιό που δεν ασχολείται μαζί τους, απλά τα επιτηρεί από απόσταση. Ως μοναδικό υποκατάστατο του κινητικού παιχνιδιού, της συναναστροφής με άλλα παιδιά, της δημιουργικής ενασχόλησης, της επικοινωνίας, του τραγουδιού, της εκτόνωσης παρατηρείται το συνεχώς αυξανόμενο φαινόμενο της πολύωρης παραμονής και αποκλειστικής σχεδόν ενασχόλησης παιδιών προσχολικής ηλικίας έως και εφήβων με την τηλεόραση ή τον υπολογιστή. Είναι κοινή διαπίστωση ότι οι κοινές δραστηριότητες γονέα – παιδιού αντικαθίστανται από μια σειρά παιχνιδιών στον υπολογιστή και ταινιών στο DVD. Η επιβράβευση και η στέρηση δικαιωμάτων, όλο και συχνότερα γίνεται διαμέσου των τηλεοπτικών εκπομπών. Οι συσκευές αυτές φαίνεται να είναι ανοιχτές όλη την ημέρα, να δεσπόζουν σε όλους τους χώρους, να αντικαθιστούν το παιχνίδι, τη συναναστροφή, το διάλογο.
Τα παιδιά εκτίθενται όλο και περισσότερο στη βία μέσα από τα μέσα ενημέρωσης και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια. Μελέτες δείχνουν ότι με αυτό τον τρόπο αυξάνεται η επιθετικότητα στις αλληλεπιδράσεις με ξένους, συμμαθητές και φίλους. Η επίδραση είναι πιο σοβαρή σε single_parent1.jpgπαιδιά προσχολικής ηλικίας, εκδηλώνεται συχνά με τραυματικά συμπτώματα στα παιδιά, όπως εφιάλτες, έντονο άγχος και φόβο, απομόνωση από τους συνομηλίκους, αρνητική στάση προς το σχολείο και διακοπή φοίτησης. Στους εφήβους μπορεί να συμβάλει στην εκδήλωση ριψοκίνδυνων συμπεριφορών, ενώ οι μακροχρόνιες επιπτώσεις στη συμπεριφορά είναι δύσκολο να προβλεφθούν
Τα παιδιά στις πόλεις μας μεγαλώνουν σε έναν μοναχικό, «εικονικό» κόσμο, δεν έχουν επαφή με τη φύση, με τα ζώα, φαίνεται να φοβούνται να εμπιστευθούν άλλους ανθρώπους, εκδηλώνουν πληθώρα φόβων και αγχωδών εκδηλώσεων και κατ’ επέκταση έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Ο ρόλος των ενηλίκων, γονέων και επαγγελματιών υγείας, του σχολείου και της πολιτείας, είναι καθοριστικός στην πρόληψη των αρνητικών επιπτώσεων και της αλλοίωσης των αξιών. Γονείς, single_parent.jpgεκπαιδευτικοί και ειδικοί ψυχικής υγείας πρέπει να αναλογιστούμε την ευθύνη μας, να θυμηθούμε τα δικά μας παιδικά χρόνια και να προσφέρουμε στα παιδιά την ανεμελιά και την ξεγνοιασιά της παιδικής ηλικίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΚΑΛΤΣΑ Παιδοψυχίατρος, Επιστημονική Συνεργάτης Παιδοψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής, Θεραπεύτρια Οικογένειας-Ζεύγους
No comments:
Post a Comment